Kawa jest jednym z najpopularniejszych napojów na świecie i wiele osób polega na niej, aby przetrwać długi dzień. Dla niektórych, zwłaszcza tych, którzy mieli nieprzespaną noc, kawa jest sposobem na pobudzenie się i zdobycie energii potrzebnej do funkcjonowania. Czy jednak kubek kawy naprawdę może zrekompensować zarwaną noc i poprawić nasze samopoczucie? W tym artykule omówimy wpływ kofeiny na organizm i sen, porozmawiamy także o tym, czy naprawdę warto polegać na kawie jako sposobie na zrekompensowanie braku snu.
Kofeina. Jak działa?
O tym, że to zawarta w kawie kofeina wpływa na nas pobudzająco, wiedzą nawet dzieci. Dlaczego jednak kofeina ma taką moc? Kofeina to naturalna substancja chemiczna, która występuje w wielu roślinach, na przykład w ziarnach kawy, kakao czy liściach herbaty (pod postacią teiny). Po jej spożyciu pobudza się nasz układ nerwowy i rozszerzają się naczynia krwionośne, dzięki czemu czujemy pobudzenie. Po dostarczeniu do organizmu kofeiny stopniowo zaczyna wyzwalać się dopamina i serotonina, czyli substancje odpowiedzialne za poczucie zadowolenia. Do działania po wypiciu kawy zabierają się także inne z naszych układów, na przykład metabolizm i układ moczopędny. Choć kofeina zaczyna działać na nasze organizmy stosunkowo szybko, bo już po około 30 minutach, to niestety również dość szybko przestaje na nas oddziaływać. Przestajemy odczuwać jej pobudzające skutki już po około 4 godzinach. To jednak nie musi być moment, w którym powinniśmy sięgnąć po kolejną filiżankę kawy – dobrze jest pamiętać o tym, by nie przesadzać ze spożywaniem tego napoju. W większym stężeniu może on powodować u nas uczucie niepokoju czy problemy z zasypianiem.
Po co śpimy?
Znaczącą część każdego dnia spędzamy we śnie. Dlaczego sen jest nam tak potrzebny i jaką rolę pełni dla naszego funkcjonowania? Sen to czas, w którym nasze ciało dokonuje swoistego przeglądu i zabiera się za wszystkie potrzebne naprawy. W tym czasie dochodzi do odbudowy i regeneracji tkanek, wzrostu mięśni, naprawy komórek oraz syntezy białek. Sen pomaga wzmocnić nasz układ odpornościowy, a także zapewnia optymalne warunki dla gojenia się ran i urazów. Jeśli chcemy więc szybciej zregenerować się po wysiłku fizycznym czy wyleczyć bolesne otarcie, powinniśmy uciąć sobie smaczną drzemkę.
Sen ma również kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego. Podczas snu mózg przetwarza i konsoliduje informacje, które zostały zebrane w ciągu dnia, umożliwiając przyswojenie wiedzy, utrwalanie pamięci oraz poprawę zdolności poznawczych. To dzięki niemu tworzą się wspomnienia, które zostają z nami na lata. Dzięki spaniu możemy przyswajać też nowe informacje i się uczyć. Zresztą, nie musimy wierzyć tej teorii na słowo. Wystarczy, że przetestujemy ją na własnej skórze. Pouczmy się nowych słówek z wybranego języka i spróbujmy powtórzyć je wieczorem tego samego dnia. Zmierzmy swój wynik i zapiszmy go. Powtórzmy to ćwiczenie kolejnego ranka, po co najmniej 8 godzinach regenerującego snu. Zobaczymy wtedy, że lista słówek zapamiętanych rano będzie większa niż to, co potrafiliśmy jeszcze wieczorem poprzedniego dnia. Niesamowite, prawda?
Badania sugerują także, że regularny sen odgrywa ważną rolę w utrzymaniu zdrowia ogólnego. Niedobór snu związany jest z większym ryzykiem wystąpienia wielu problemów zdrowotnych, takich jak otyłość, choroby serca, cukrzyca, problemy z układem immunologicznym, zaburzenia nastroju i wiele innych. Regenerujący sen jest także niezwykle ważny w procesie rekonwalescencji i przypuszcza się, że jest jednym z głównych czynników, które pozwalają ludziom wrócić do sprawności po ciężkich urazach czy na przykład udarach.
Czy możemy zastąpić sen filiżanką kawy?
Wielu z nas popełnia ten błąd – myślimy, że po zarwanej nocy wystarczy nam szybka kawa, by wrócić do pełni sił i efektywnie działać przez cały dzień. Niestety, kawa nie jest w stanie zastąpić nam snu, i choć krótkotrwale nas pobudza i zwiększa czujność, to nie jest to równoważne ze zdrowym i regenerującym odprężeniem. Nocny wypoczynek jest bowiem niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. To w czasie snu zachodzą procesy naprawcze, regeneracyjne i umożliwiające zdrowe funkcjonowanie zarówno sfery fizycznej, jak i psychicznej. Niedostatek snu może prowadzić do pogorszenia koncentracji, zaburzeń pamięci, złego samopoczucia, zmniejszonej wydajności, a także negatywnie wpływać na układ odpornościowy i zdrowie ogólne.
Spożycie kawy lub innych napojów zawierających kofeinę może być pomocne w krótkotrwałym pobudzeniu i poprawie czujności w określonych sytuacjach, takich jak zmiany strefy czasowej lub konieczność pozostania czujnym przez krótki czas. Jednak to tylko tymczasowe rozwiązanie, które nie zastępuje regularnego i odpowiedniego snu. Dlatego ważne jest, aby dążyć do zapewnienia sobie odpowiedniej ilości wypoczynku, zwykle wynoszącej od 7 do 9 godzin dla większości dorosłych osób. Jeśli regularnie odczuwasz zmęczenie, spróbuj skupić się na zdrowym stylu życia i zachowywaniu rutyny snu, zamiast polegać na pobudzającej kawie. Postaraj się wyrobić sobie konkretne senne rytuały i nawyki, wymień sypialniane akcesoria na takie dopasowane do Twoich potrzeb, jak na przykład materac z pianki wysokoelastycznej, i ciesz się lepszym samopoczuciem każdego dnia.
W czym rzeczywiście może pomóc kawa?
Kawa nie jest magicznym napojem, który może zniwelować nasze zmęczenie czy zastąpić nam zwykły wypoczynek. Sprawdzi się jednak wtedy, kiedy chcemy przedłużyć swoje skupienie czy podnieść aktywność. Po kubek kawy z pewnością warto sięgać w dłuższych trasach samochodowych, gdy nasza spostrzegawczość z każdą godziną spada. Krótka przerwa na rozruszanie się i wypicie mocnego espresso czy mlecznego cappuccino sprawią, że nasze reakcje na drodze będą prawidłowe, a my dojedziemy na miejsce bezpiecznie.
Kawa pomoże nam także w pobudzeniu się o poranku. Jeśli należymy do grona śpiochów i trudno jest nam wejść w dzień z odpowiednią energią, nie odmawiajmy sobie porannej filiżanki kawy po śniadaniu. Dzięki niej nasze serce zacznie szybciej bić, a my poczujemy buzującą energię wypełniającą nasze ciała. Kiedy mamy ochotę sięgnąć po kolejną filiżankę kawy danego dnia, ale obawiamy się, że zawarta w niej kofeina mogłaby negatywnie wpłynąć na nasze samopoczucie, wybierzmy kawę decaf, czyli tę pozbawioną kofeiny. Choć zachowuje ona kawowe walory smakowe, to nie pobudza nas i nie sprawia, że czujemy się bardziej rozbudzeni.
